Euskararen berri onak

Istoria irabazleak edota indartsuak idazten du. Gure kasuan Espainak egiten duela argi geratzen da. Espaina gobernatzen dutenei oso gutti laketu zaie gure kulturtxo bitxia, hizkuntza paregabea zer esanik ez! Horrez gainera beti idatzi dute beren kontra esanez funtsa gutxigoa dena, herri ezjakinarena dena edo bere literatura berrigia dena.

Noski, ez dakite zein izan zen Larramendi edo Kardaberaz. Larramendiri buruz noizbait post on bat idatzi beharko dut, orain Kardaberazen "Euskararen berri onak" liburuari zertxobait aipatuko dut.

On Agustin Kardaberaz Hernanin sortu zen 1703.eko abenduan. Famili onakoa ikasketak izan zituen eta gaztetik jesuiten konpainian sartu zen. Valladolideko unibertsitatean teologia eta filosofien ikasketetan aritu zen. Apaiza izendatua, Bilbon irakasle bezala egondu zen eta hortik euskalki bizkaitarrean murgildu. Larramendik urte horietan euskarari buruz ideiak sortu zituenez, Kardaberazek ere jaso zituela. Argi ikusi zutela euskarak bere balioa zuela ere.



1744.en urtean Kardaberazek beren lehenbiziko liburua argitaratu zuen euskaraz. Urte batzuk haratago, Carlos III.en erresuman, jesuitei Espainatik at bota zitzaien. Kardaberazi Erromara bidali zioten. Hor "Eusqueraren Berri Onac: eta Ondo Escribitzeko, ondo iracurteko, ta ondo itzeguiteco Erreglac" idatzi zuen 1761.en urtean. Liburu izugarria euskararekiko maitasun osorikan idatzia. Euskalki buruz idazten dela eta ze nolako alfabetoa erabili behar dena ere.



Hasteko esaten du gauz kuriosoa. Arrunta denez espainolek badute aitzaki bat euskararekiko gaizki hartuta, horrez gainera, bainan Kardaberazen liburuan nahiko argi uzten du benetazko istorioa, Tubalena edo bibliarena.

Beren liburuan, hemen irakurri dezakezuela, hasten da esanez Noiz eta nondik edo nola gure euskera onontz etorri zan, nork daki? [...]Txantxetan esan oi da, edo Euskaldunak esan oi dute, Jaungoikoak Paradisuan Adan gure Aitari euskeraz "Adan, non zera?" esan ziola. Euskera Jainkoaren gauza bezala, arako ta edozeñ lekutarako diña bazan, Jaungoikoak ala nai izan balu. Baña gauza ziertoa da, Jaungoikoaren izketa, Paradisuan ta gero ere, hebreoz izandu zala.

Beraz, Kardaberazek nabaritzen omen duela euskara lehendabiziko gizonak erabiltzen zuela txantxetan erraten denez.

Dana dala, antziñatik, orañ bezala, griego ta latiña beti estimatuenak izandu dira. eta, baldin latiñak eta griegoak berak itz. boz edo berba asko euskaratik artuak badituzte, ondo klaru Aita Larramendik erakusten duen bezala, euskera aiekin batean edo lenago zan señalea, eta izkunde lenen edo aurrenekoetatik bat euskara zala.

Beraz, Kardaberazi garbi geratzen dela euskara, Larramendik esan omen zuen bezala, aurrekoa zela eta latina ta grekera badute euskaratik -edo bere familiko hizkuntzaren batetik- hitz batzuk hartutak.

Bainan idazle hauei garrantzia ez zaie ematen. Istoria berriz indartsuak idazten, edo ezabatzen du, eta herri txikiaren altxorrak, badaezpada, aipatu ere ez.