Zaidu maite duzun hori legebiltzarrean abesten

Orain duela bost bat urte, Ruper Ordorika abeslariak diska bat argitaratu zuen. Diskaren izena "Hamar t'erdietan". Abestien artean, "Zaindu maite duzun hori" famatua.



Urte hoietan euskaldun gaixook ez geneukan prentsa gure alde. Gehiago esango dut, ezta egunkariak askeak ere. Ruperren abestian argi eta garbi azaltzen da.

Ba, hemen dago farra, gabonetarako ETBren saio berezien artean, Legebiltzarra osorikan agertuko da "zaindu maite duzun hori" abesten. Hori esaten zuen atzo naiz weborriak.

Txantxa? PP-PSEkoak UPydKoa abesten euskaraz, eta zenolako abestia, horrez gainera?

Ez dakite zer abesten ari diren, ezta?

Hau bai "diwertigarria"!!

PPkoek hortzak erakusten ari gaituzte. Murrizketak edonon eta pobrezia. Gallardonek ere justizia pribatizatzen, osasun arloan, zer esanik ez. Eta hainbeste gaitzak burutik urruntzeko, agertzen zaigu hezkuntza ministroa, Edurne Uriarteren senarra, Wert hori, pailazoa bezela, negua berotzeko.

Ta osorikan agintzen dutenez legebiltzarrean, PPren Wert ausartzen da edozer gauza esatea. Orain hasten zaigu esaten  bertako hizkuntzak diren Erkidegoetan sustatuko duela A eredua.Ta nola? Ba, hezkuntza gazteleraz ikasi nahi dutenei eskola pribatuetara bidaltzen, diru publikoarekin.

Orduan, horrek esan nahi du Nafarroan ikastoletara bidali dezakegula gure haurrei euskaraz ikasteko diru publikoarekin? Baietz, ezta?

Neretzat gauza bera delako. Nafarroan euskara ere koofiziala da eta leku guztietan hezkuntza hizkuntz honetan ez dela bermatua. Ba, nafarrok goazen ikastolara Yolanda Barcinak gonbidatzen duela eta.

Zilegizko bortxakeria?

Une txarrak bizitzen ari garenak. Gure Walfare State zaharra desegiten ari dira ahaltsuak politikoen laguntzarekin. Kaleetan oso gutxitan ateratzen gara gure nortasuna askatzeko. Badakigu David Goliaten aurka bezalakoa dela, bainan nork daki nola amaituko da dena?



Tarragonan, asteazkenan, Mossos d'esquadra holakoak, atera ziren eta haur eta nerabei erasotzen. Haurrak jipoitzea besterik ez. Putakumea izan behar da hau egiteko. Eta, eskerrak, norbait grabatzen ari zela, bestela haurren familien denuntziak non izango zirela!

Hau da Estatuaren zilegizko bortxakeria. Protesta egin dezakezu, hauek atzean makila eskuetan. Zu jipoituko zaituzte, eta zuk ezer esan dezakezu, agian atxilotua geratuko zarela. Makilak eta "arrazoia" bait dutela. Eta gero telwbistan holako irudiak agertzen dira. Eskerrak agertu direla, horrez gainera, ze bestela jipoituei, ximaurra!

Ta polizi ausart hauek ez dira azalduko egunkareitan!!

Hauteskundeak palomitekin

Gaur, hauteskundeak. Batzuentzat latza izanen da eskoletara joatea bozkatzeko. Agian, bai. "Gure Patxi" Lopezek bere azken karta bota du, bozkatzera joaterakoan, saldu nahi izan digu ez diotela utzi euskal presoak Euskal Herrira ekartzea eskatzen dutenek. Txotxolkeriak azken momentuan boto batenbat irabazteko.

Esaten dute, halaere, boto gutxiago jaso dutela orain arte. Horrek ez du ezer esan nahi, eguraldi txarra egiten duela ere kontuan izan behar da. Gaur gauean, telebista ikusterakoan, palomitak. Kataluinako kaba ateratzeko agian ere bai.

Bixigutti (Hain azkarra ez dirudi )

Hauteskundetarako lasterketa hasia da. Argi omen da abertzaleak irabaziko direla. Zein izango da irabazlea eskuina edo ezkerreko abertzalea? Hori batek daki!

Lehendakariak, Patxi Lopezek, ziuraski ez duela errepikatuko Ajuria Enean. Gero badagoen laugarren aspirantea: Antonio Basagoiti. Batzuk "Besugoiti" esaten zaie, auskalo "por la boca muere el pez" esaldiarekin zerikusia omen badaukan.

Hau pertsonaia. Madrilen jaioa, famili aberatsekoa, Enekurin igaro omen zen beren lehen haurtzaroa, gero Madrilerat itzulia, Salamanca auzora. Bere senideen artean Iberdrola eta Banco Hispano-Americano sortzaileek.Pijo kastakoa. Gaztaroan Deustun hasi omen zituen beren zuzenbideko ikasgaiak. Lizantziatuberria senideen enpresetan  sartu zen bapo-bapo. Bertze gauzarik ez. Gero Bilboko udalan sartua, zinegotzi bezala. Hortik, Javier Arenasen ministerioan sartuta pototik xurgatzen, ohia denez bere mailean.

Basagoiti PPn sukaldean txotxolkeriak prestatzen

Ahoberoa, txotxoloa eta mingainarina, hitz egiten duenean parregiten dugu eta bere partiduan dar-dar hasten omen direla. Euskal PPko antzekoa, Mayor Oreja, San Gil, edo Iturgaiz bezalakoa. Argitasun gutxi, mingaina aske, eta ergelkeriak botatzan. Baskoa dela esaten du sarritan, bainan ez euskalduna. Nola, bestela, ideaiarik ez duenik? Zentralismo amorratua, Espainako nazionalisten harropuzkeriaz beteta, eta, horrez gainera, beste garaiko euskaldun famili aberatsen kiratsez kargatuta, gure Antoniyok saldu nahi dizkigu zeruko izarrak.

Ez dugu argi pailazo, bufoi edo mamua baden. Beti arriskutsua, ergel bat boterekin ez da txantxetan ibiltzeko gauza. Azkenetariko perlen artean, beren ohituratutako irainen tartean, ETA beti ahoan, buruan ezer gehiago ez duelarik.

Bertako hizkera erabiltzea arriskutsua da

Joan den astean agertu zen egunkarietan berri berexi bat. Honetan esaten zen Karrantza oihartzungo nekazarien kooperatiba bat salatuta zegoela beren etiketa euskaraz soilik idazteagatik. Ah, ongi. Legeak izugarriak dira! Etiketa soilik erderaz egina badago problemarik ez dugu aurkituko.

Salaketa osoa edo gaingabetua?


Interneteko foroetan denetarim dago. Batzuentzat produktuak soilik euskaraz jartzeak salmenta murrizketa bat esan nahi du. Kanpoan ez  omen dute salduko. Bainan hori ikusi behar du egileak. Berak jakinen du.

Salaketa Eusko Jaurlaritzako elikagai sailan aurkeztu zen. Salataria, ba Kaiku. Berrietan agertu denean gauza, Kaikuk esten du salaketa ez dela berena. Azkenean, tamalez, xoxaren kontua. Baserritarrek beren esnea saltzen badute, konpetentzia itsua kaikurentzat.

Orain duela urtebete berri hau agertu zen ganantzia weborrian. Kaikuk ikusi arriskua eta zerbait egin zuen gero salatzen.

Orduan zer egin behar dugu Idiazabalgo gaztakin?, ze, sarritan soilik euskaraz idatzitako etiketekin saltzen dela, eta kanpoan ere bai.

Euskaraz idatzitako etiketa, salatua ote?

Augustin Anabitarteren Donostia eleberria (1932)

Oraindik uda dugu gure artean. Agorrilla bukatzear dago ta blogero gehienak oporretan. Bai nabaritzen dela!  Orain duela gutxi sarean arrautu nuen liburu zahar bat. Augustin Anabitarteren Donostia, 1932. urtean idatzia.

Errepublika garaian idatzia, donostiazaletasunaz betetako eleberria. Aisea irakurtzeko ezin dut ulertzen nola ez gaituzte paratzen honakoa Donostiako eskoletan ikasgaien artean. 

Istoria labur eta xamur honetan Anabitartek deskribitzen du nolakoa zen Gipuzkoako hiriburua 1875. urteinguruan. Paisaia, bertako gizartea, Donostiako egun ederrak eta beren jaiak, elkarteak (La fraternal eta la Unión Artesana), maitasun istorioak, gizarte mailak. 

Idazlea (1891-1981)

Hunkigarria eta dotorea irakurtzeko agorrilaren azken egunetan.

Txanton Piperri, azken zatia

Bazegoen idazle bat, Toribio Alzaga, idatzi zuela 1899. urtean opera bat. Istoria txit ximplea. Oinaz eta Ganboaren liskerren garaietan badabil gure Txanton Piperri, Lazkano jaunaren morroia. Lazkano jauna Oinaztarren alda dago. Etsai aldean, Lizarreta jauna. Badago borroka bat eta Txanton Piperri zaurituta ateratzen da. 

Hor dago koxka. Norbaitek Lazkano jaunari esaten dio Txanton Piperrik traizioa egin duela. Hemendik aurrera lotsa eta desohorea besterik ez du izango Txanton gaixoak. Hori, noski, gezurra dela, guk badakigu bainan Lazkano jaunak ez, noski.

Azkenean bakea iristen da eta Lazkano jaunari jakinarazten diote Txanton beti fidel eta baliagarria izan dela. Lazkanok barkamenak eskatzen diskio Txantoni eta abesti finala: Himno boteretsua eta fina. "Euskal herriko semeak gara".

Musika Buenaventura Zapirain musikari lekeitiarrak konposatu zuen. Amaitzeko abestia oso ezaguna da eta himno bezala badute euskaldunok mundu osoan. Hona hemen, bikoiztuta, "Euskal herriko semeak":

Hemen, musikatua orkestrakin, aurre, Lazkano jaunaren azken hitzak operan:

Beldurra

Honako krisiarekin beldurtu nahi gaituzte. Bai, krisia dagoenik, bainan horretaz aparte, gure mendebaldeko mundu babestuta apurtzen dute bitartean, beldutzen gaituzte boteretsuek.

Zer lortzen dute horrekin? gure gelditasuna. Lanarik ez, dirurik ez, etxerik ez,  eskubiderik ez, gogorik ez. Bakarrik beldurra. Hor dago koxka!

Ba sartu ideia hau ongi buruan: Horretaz deus ere ez! Ezin dugula bizi beldurra soinean sarturik. Dirurik ez dugu izanen bainan beldurrik ez izan. Beldurra dago gu gelditzeko. Ba geldirik ez eta beldurra zer esanik ez.

Baikorrak izan gaitezen eta parre egin beti. Pobreak eskubiderik gabe izango gara, bainan ausartak hori ere bai.

Parre egin, Jabier Muguruzak konposatu zuen bezala:

Kata gorria: Urtxintxa komunista

Bazegoen behin basoko animali bat zuhaitzetan zebilana. Bizitza basoan oso gogorra zen, animali beldurgarriak bazirela eta. Katagorriak ez zuen nahi beldurrekin bizi, horregatik mitinak eta panfletoak zabaltzen hasi zen. Horretaz aparte, "urra lan egiten duenarentzat" esaldiarekin eskatzen zuen logika fruitu lehorraren banaketaren momenturako.

Katagorriak baso hobeagoa bihurtzeko lan egiten zuen gogor. Berak ikusten zuen nola urtxintxa gehienek lan debalde egiten zutela egunero ezertarako. Kata-gorriak klase kontzientzia bazuen eta ezberdintasunaren aurka solasten zuen beti basoko legeak hobetzeko.  Horrexegatik Pantxoa ta Peiok eskeini zioten gure Kata-gorriari abesti baikor honakoa:

Tupindegiko Roxa Lee

Tupindegiko Roxa Lee Iparraldeko herrixka baten jaioa, gaztaroan Pariserat joan zen jostuna bihurtzeko, baina, Parisen, mundu guztien bezala, txinoak zirela nagusiak oihalen esparruan. Hor zegoen gure Roxatxo orratzari su ta gar, eta behin, egun batean, hortikan agertu zen nagusiaren semea. Biak topatu eta elkar so geratu ziren gazteak. Hainbat txinpartak atera ziren beren begietatik sute txiki bat piztu zela ere .


Nagusiren semeak Ambroxio Lee zuen izena,  (Brox Lee lagunentzat) jautxo pijotxo izanez, beti gimnasioetan sartuta zegoela Arte Martzialetan ekin ta ekin. Maitasun erlazioa sendotzeko ezkondu eta ohitura denez aberri askotan, gure Roxatxok senarraren abizena hartu zuen berea bezala. (Ezkongaietan D’aguerreeskegitaazkenpikuan zuen izena, bizkaitar arbasoak ote) Egun hartatik gure neskatxo Tupindegiko Roxa Lee izenekin hasi zer aurkezten mundurat. Bere senarraren laguntzarekin, aise hartu zituen  Arte Martzialetako gaiak. Berehala emakumeen arteko borrokalari bikainenetarikoa bihurtu zen gure Roxa Lee.

Eskuinaldean Tupindegiko Roxa Lee Miarrizen, mendiko animali xuhurraren mugimendua egiten, edo txineraz, kata- gorria. Ezkerraldean, Nata Lee, bere koinata círculo de lectoresen saltzaileari atea ixten.

Sarritan jiten zen Tupindegira, bera ama eta aittona ikusteko. Eguerdian etorri eta bazkaltzera geratzen zen. Bi gauza hauei  eta bere konbinazioari "Jin eta jan" esaten zaio. Amaren aita oso inportantea zen Roxa Leentzat. Roxak beti esaten zuen aittona zela bere oreka. Roxa Leek aittonari “atta-txi” deritzen zitzaion.

Oihal mundu txikian konpetentzia desegiteko Roxa Leek ongi ikasi zuen ostikoka aritzen. Hor zirela Lee senaremazteak zirt eta zart, egurra ematen (Hasi omen zirela ere zurdindegian)
Gurerat iritsi da Tupindegiko Roxa Lee abestia, bainan abestian esaten dana guztiz gezurre besterik ez da. Esan dizuedana da egiazko istoria osorikan.


Hona hemen abesti ezaguna :

Umore urdinaren marrazkilaria hil da

Atzo irakurri nuen Antonio Mingote hil omen zela. Ba, goian bego. Esan behar da nahiko ongi marrazten zuela eta, horrez gainera intelektual gisa badutela, Espainiako Real Academia de la Lenguan eserleku bat zuela.

Eskualdeko umoregile, erregezalea, Abcen betidanik lanean, La codornicen baita ere, eta han, Franco garaian, umorea soilik aldeko bakarra zela (lojikoa).

Hil da, eta goian bego, bainan hemen "perla" batzuk. Nork esaten du umoreak ez du kolorik?Mongotenak bazuen.

Guk euskaraz, zuk zergatik ez?

Urkoren abesti zahar eta ospetsu bat: Guk euskaraz. Bizigarria, freskoa eta alaia.

Bertsio ugari izan dira. Trikitixa Kontrairo taldekoen atera zuten bertsio zoragarri bat:



Aurten Xaramela proiektukin Etxen bertsioa dantzatu da, ere:

Eta, azkenean, aurkitu dut abesbatzarako konponketa. Lagun zaharrak:



Urkoren abestia betidanik izan da abesti ederra, alaia eta mezu argi batekin, horrez gainera, Abestu dezagun ozenki!!!

Euskararen berri onak

Istoria irabazleak edota indartsuak idazten du. Gure kasuan Espainak egiten duela argi geratzen da. Espaina gobernatzen dutenei oso gutti laketu zaie gure kulturtxo bitxia, hizkuntza paregabea zer esanik ez! Horrez gainera beti idatzi dute beren kontra esanez funtsa gutxigoa dena, herri ezjakinarena dena edo bere literatura berrigia dena.

Noski, ez dakite zein izan zen Larramendi edo Kardaberaz. Larramendiri buruz noizbait post on bat idatzi beharko dut, orain Kardaberazen "Euskararen berri onak" liburuari zertxobait aipatuko dut.

On Agustin Kardaberaz Hernanin sortu zen 1703.eko abenduan. Famili onakoa ikasketak izan zituen eta gaztetik jesuiten konpainian sartu zen. Valladolideko unibertsitatean teologia eta filosofien ikasketetan aritu zen. Apaiza izendatua, Bilbon irakasle bezala egondu zen eta hortik euskalki bizkaitarrean murgildu. Larramendik urte horietan euskarari buruz ideiak sortu zituenez, Kardaberazek ere jaso zituela. Argi ikusi zutela euskarak bere balioa zuela ere.



1744.en urtean Kardaberazek beren lehenbiziko liburua argitaratu zuen euskaraz. Urte batzuk haratago, Carlos III.en erresuman, jesuitei Espainatik at bota zitzaien. Kardaberazi Erromara bidali zioten. Hor "Eusqueraren Berri Onac: eta Ondo Escribitzeko, ondo iracurteko, ta ondo itzeguiteco Erreglac" idatzi zuen 1761.en urtean. Liburu izugarria euskararekiko maitasun osorikan idatzia. Euskalki buruz idazten dela eta ze nolako alfabetoa erabili behar dena ere.



Hasteko esaten du gauz kuriosoa. Arrunta denez espainolek badute aitzaki bat euskararekiko gaizki hartuta, horrez gainera, bainan Kardaberazen liburuan nahiko argi uzten du benetazko istorioa, Tubalena edo bibliarena.

Beren liburuan, hemen irakurri dezakezuela, hasten da esanez Noiz eta nondik edo nola gure euskera onontz etorri zan, nork daki? [...]Txantxetan esan oi da, edo Euskaldunak esan oi dute, Jaungoikoak Paradisuan Adan gure Aitari euskeraz "Adan, non zera?" esan ziola. Euskera Jainkoaren gauza bezala, arako ta edozeñ lekutarako diña bazan, Jaungoikoak ala nai izan balu. Baña gauza ziertoa da, Jaungoikoaren izketa, Paradisuan ta gero ere, hebreoz izandu zala.

Beraz, Kardaberazek nabaritzen omen duela euskara lehendabiziko gizonak erabiltzen zuela txantxetan erraten denez.

Dana dala, antziñatik, orañ bezala, griego ta latiña beti estimatuenak izandu dira. eta, baldin latiñak eta griegoak berak itz. boz edo berba asko euskaratik artuak badituzte, ondo klaru Aita Larramendik erakusten duen bezala, euskera aiekin batean edo lenago zan señalea, eta izkunde lenen edo aurrenekoetatik bat euskara zala.

Beraz, Kardaberazi garbi geratzen dela euskara, Larramendik esan omen zuen bezala, aurrekoa zela eta latina ta grekera badute euskaratik -edo bere familiko hizkuntzaren batetik- hitz batzuk hartutak.

Bainan idazle hauei garrantzia ez zaie ematen. Istoria berriz indartsuak idazten, edo ezabatzen du, eta herri txikiaren altxorrak, badaezpada, aipatu ere ez.

Jean Battista Elizanburu, idazlea.

Orain duela gutxi abesti zaharrak entzuten ari nintzela eta hortik bat Solferinoko itsua agertu zen (Nik jarri dizkizuet Enarak taldearen bertsio zaharra). Betidanik txundituta utzi nau abesti horrek. Nola zen posible izatea urrutiko gerla buruz konposatuta baitzen. Etxeko liburu zahar batean agertzen zen letra, partitura eta egilea, bera, Jean Battista Elizanburu, saratarra.

Elizanburu, normalki Elissanburu idatzita agertzen omen dela, Saran, Lapurdin jaio zen 1828.en urtean. Salamankarat abestian bezalaxe, gurasoek Larrensoro apaitzegira bidali zioten. Hor ikasketetan ezagutu zuen Gracien Aldema Zaldubi eta lagun minak izan ziren betirako. Elizanburuk ez zuen bere gogoen artean apaiza bihurzeko asmoa. Apaitzegia utzi eta Frantziako armadan sartu zen. Polliki, polliki ofizialtasuneraino iritsi zen eta kapitaina bezala utzi zituen armak. Napoleon III.aren urteetan Frantzia eta Austria ertean lisker ugari izandu zirela, eta, horrela, seguraski Elizanburu Solferinoko batailan egondu omen zen.

Elizanburu olerkari eta bertsolari gisa agertu da gurera. Beren obren artean nabaritu dezakegu Gazte hiltzera doana edota ikusten duzu goizean. Fama asko izandu ziren gero Euskal Herri osoan. Elizanburu, jada erretiratuta, idazten aritu zela eta sari ugari irabazi zituen d'Abaddietarren eskutik.



Batzuen ustez Elizanburuk idatzi omen zuela lehendabiziko euskarazko eleberria, Piarres Adame deituta. Istori laburra lapurditarrez solastua. Piarres Adame agure mihiarinadun bat da eta Saratik Olhetako bestetara doa, bideko hasieran Pello gatzekin elkartu eta biok hasten dira ibiltzen. Piarresek beren abenturak solasten dizkio eta pasadizo batzuk ere gertatzen zaiela. Amaitugabeko eleberria, ze gure Elizanburu hil omen zela bukatu gabe.

Blog interesgarri -eta erdi hila- batean aurkitu nuen bere hilobiaren erreberentzia.

Hemen dituzue link interesgarri batzuk:

http://meta.gipuzkoakultura.net/browse?type=author&value=Elissanburu,%20Jean%20Baptiste,%20%281828-1891%29&value_lang=es

http://zubitegia.armiarma.com/?i=267

http://ekaitzaldi.blogspot.com/2010/04/jean-baptiste-elizanburu-ikusten-duzu.html


http://www.youtube.com/watch?v=KbKiR3JLw8g